لحن

یکی از موارد مهم و قابل تامل در داستان‌نویسی لحن اثر است. لحن راه حس‌گیری و همراه شدن و نشدن خواننده را هموار می‌کند.

لحن مانند بستر رودی است که خواننده در آن مانند یک ماهی راه می‌افتد و می‌رود تا به جایی برسد که روشن نیست مردابی خشک است یا دریا!

همۀ عناصر داستان‌نویسی به گونه‌ای با لحن شناخته می‌شوند.

شخصیت‌پردازی یک اثر با لحن آن صورت می‌گیرد. به هنگامی‌که متون کهن ادبیات فارسی را مرور می‌کنیم و قصه‌های فولکوریک را از خاطر می‌گذرانیم، یا می‌خوانیم، متوجه می‌شویم که لحن اغلب آن‌ها یکسان است. لحن با فراز و فرود قصه تغییر نمی‌یابد، دگرگون نمی‌شود، بلکه جریان حوادث قصه است که خواننده را پیش می‌برد.

همۀ شخصیت‌ها به یک زبان سخن می‌گویند و آن همان زبان و شیوۀ نویسندۀ اثر است. در بعضی از آثاری که در سال‌های اخیر بازآفرینی شده و فولکلورها مبنای خلق آن‌ها بوده‌اند، نویسنده سعی کرده است که زبان و لحن شخصیت‌ها را با روند قصه تغییر دهد تا اثر، حیاتی دوباره بیابد. البته همۀ این‌گونه آثار نه تنها موفق نبوده بلکه بسیاری از آن‌ها وسیله‌ای بوده‌اند برای سوءاستفاده از متون کهن و فولکوریک که این خطری است که متون کهن را تهدید می‌کند.

لحن اثر، دایره‌ای بزرگ را در برمی‌گیرد که شامل زبان، واژه، معنا، آهنگ کلام، جملات و شناخت گویش اقشار و طبقات گوناگون و به‌طور کامل‌تر شناخت عمیق شخصیت‌های داستان را ممکن می‌سازد. لحن هر اثر از آغاز نگارش داستان مشخص می‌شود تا خواننده را در فضای نوع کار قرار دهد.

لحن به آوا و آهنگ صدای گوینده‌ای می‌ماند که به هنگام سخن گفتن ما را با خود همراه می‌کند یا پس می‌راند.

انتخاب لحن داستان بستگی به طرز فکر، قدرت تخیل، تجربه، آگاهی و شناخت نویسنده از مردم و هنر و ادبیات دارد.

نویسنده باید از لحن تک تک شخصیت‌های داستانش آگاهی کامل داشته باشد، زیرا لحن به ساختار داستان استحکام و دوام می‌بخشد.

لحن گونه‌های متفاوت دارد: تراژیک، رمانتیک، سمبلیک و… هر یک از انواع لحن‌ها حالتی خاص و تاثیری ویژه به اثر می‌بخشد که در شرایط مناسب و منطقی با ذهن خواننده ارتباط برقرار می‌کند.

در بسیاری از موارد تفاوت لحن‌ها سبب می‌شود که اثری در قالب و جریان ادبی خاصی نوشته شود.

لحن تلخ و سرد طبیعتا اثر را به سوی ناتورالیسم می‌کشاند و لحن شاعرانه اثر را به سمت‌وسوی فضایی رمانتیک سوق می‌دهد. مهم این است که لحن باید با شخصیت‌های داستان همخوانی داشته باشد، وگرنه نویسنده نتیجۀ مطلوب را از نوشته‌اش نمی‌گیرد.